تاریخچه کلاه زنانه

تاریخچه کلاه زنانه دارای قدمتی طولانی تا به امروز است و استفاده از کلاه در طول تاریخ برای پوشش سر خانم ها از ضروریات به شمار می رفته و عدم استفاده از این پوشش نشان دهنده فقر و عدم رعایت نظم و قانون در فرهنگ ملت ها به حساب می آمده است؛ هر چند که در قرن جدید دیگر چنین نیست اما روند تغییر تاریخی کلاه زنانه و طراحی های منحصر به فرد کلاه برای استفاده خانم ها، این  پوشش زیبا و سنتی را دارای پیشینه و تاریخ پر فراز و نشیب نموده است.

کلاه زنانه چیست؟

کلمه HAT در آلمانی : (روسری که شکل پایدار خود را حفظ می کند) ترجمه شده و  شامل یک ته، یک تاج و یک میدان است. برای تولید کلاه از نی، نمد، پارچه، چرم و خز استفاده می شود.

تاریخچه کلاه زنانه

با توجه به یافته های تاریخی مستند و نقاشی های مربوط به زنان مصری  و نقاشی سردیس گذشته کلاه به تاریخ باستان برمی گردد و اجداد ما برای جلوگیری از تابش شدید آفتاب و جلوگیری از سرما از کلاه استفاده می کردند. استفاده از کلاه در ادوار مختلف در اکثر نقاط جهان و همچنین ایران وجود داشته است. در اروپای قرون وسطی استفاده از کلاه به عنوان پوششی برای سر زمانی که کلیسا تصمیم به پوشاندن موهای سر داشت آغاز شد.  اما اولین کلاه مجلسی توسط فرانسویان طراحی و مورد استفاده قرار گرفت.

اکنون به سیر تاریخی کلاه زنانه طبق مستندات تاریخی از قرون گذشته تا قرن حاضر می پردازیم:

قرن هجدهم

کلاه زنانه – 1770 تا 1790 میلادی

در سراسر قرن هجدهم میلادی کلاه های شاپرکی به سبک پن کیک در اندازه پهنای مختلف تولید می شد و شکل این کلاه ها به گونه ای بود که چهره افراد را از آفتاب دور نگه می داشت و ضمناً از اکسسوری غیر ضروری به حساب نمی آمد. در طی این قرن هنرمندان کلاه به سر از خانه خارج می شدند و کلاه ابزاری حرفه ای برایشان به حساب می آمد.

در استایل یک زن میلر (میلرین اصطلاحی است که از ایتالیا شروع شده حایی که در 1700 میلادی ساخت بهترین فرم و باکیفیت ترین کلاه ها از این منطقه شروع شد.) غیر از کلاه که پوششی برای سر بوده، لباس و دامن و اکسسوری هایی همچون عصا و چتر نیز تیپ او را تکمیل می کردند.

سراسر 1770 میلادی مدل مو و کلاه گیس بسیار شیک تلقی می شدند. از کلاه گیس کلاش برای محافظت در برابر آب و هوای گرم و سرد استفاده می شد. این کلاه از جنس ابریشم و یا اغلب از نوارهای چوب و یا چوب خردل ساخته می شدند و روبان جلوی کلاه نگهدارنده کلاه زمانی که باد در جهت مخالف حرکت می کرد، بوده است.

در دهه 1780  به دنبال انقلاب فرانسه سبک های دموکراتیک تر و پارچه های ساده تر از جنس پنبه روی کار آمدند. در این زمان کلاه پنبه ای مد شده بود که با یک روبان تزئین می شد و کلاه شیکی برای خانم ها به حساب می آمد. در بالای این کلاه تاج بلندی وجود داشت که با نوارهای روبان ابریشمی تزئین می شد. پس از انقلاب فرانسه کلاه از مد افتاد و تنها طبقه اشراف و متمول جامعه از آن استفاده می کردند.

و اما در سال 1790 کلاه‌ های Turbansبه سبک انگلیسی روی کار آمدند و تا سال‌ های 1820 از این کلاه مداوماً استفاده می‌ شد. پس از آغاز تجارت انگلیس و هند، پنبه به عنوان ماده اولیه ای مناسب برای تولید کلاه انتخاب شد. بعد از آن به دلیل دسترسی نداشتن به بازارهای پنبه مصر و آمریکا و به دلیل ضعف انگلیس در رابطه با این کشورها استفاده از آن محدود شد.

قرن نوزدهم

کلاه زنانه – 1810 تا 1865 میلادی

دهه 1810 میلادی یک کلاه ارزان قیمت به نام بونت روی کار آمد. این کلاه از جنس مقوای فشرده شده تهیه و به شکل های گوناگون تزئین می شد. این کلاه که به دلیل عدم تجارت کالا با ایتالیا به شکلی سنتی طراحی شده بود و با ابریشم پوشش داده می شد تا دهه 1820 به وفور تولید شده و با پر و کمان ابریشمی تزئین می شد. تولید این کلاه ها تا سال 1830 ادامه داشت و رشد فراوانی یافته بود. لبه پهن این کلاه مانند یک قاب چهره را می پوشاند و چهره را از دید دیگران پنهان می کرد در ضمن از پوست خانم ها در برابر آفتاب محافظت می نمود.

استفاده از این کلاه های با لبه های بلند در دهه 1840 به طور چشمگیری کاهش پیدا کرد ولی همچنان موهای خانم ها توسط این کلاه پوشش داده می شد و ( Bavolette که یک پوشش روبان مانند در پشت کلاه بوده و هدف آن پوشیدن کامل ناحیه گردن به حساب می آمد به عنوان یک بازدارنده بوده است و استفاده از آن در هنگام پوشیدن لباس های شب مهم بوده است.) اینکه در اواسط 1850 عرض این کلاه کمتر شد تا صورت و موها بیشتر در زیر آن نمایان شود.

در اوایل دهه 1850 کلاه دیگری که دارای تاج کوتاهی بود و احیا شده از کلاه قرمز های قرن هفدهم بود که دارای تاج گسترده ای با عمق کوتاه بودند معرفی شد. اما تا سال 1860 کلاه های بونت از اجزای اصلی لباس خانم ها به شمار می رفتند و از این دهه به بعد کلاه جزء اکسسوری های تزئینی خانم ها تبدیل شد.

قابلیت های ناچیز کلاه بونت سبب از مد افتادین آن در این دهه شد؛ در عین حال باعث به وجود آمدن سبک های جدیدی از کلاه شد که یک تاج داشته و مانند یک گلدان پر از تزئینات بوده است.

همچنان در دهه 1860 کلاه از اکسسوری های ضروری لباس خانم ها به حساب می آمد؛ از جمله این کلاه ها Glengarry  و کلاه های دایره ای شکل کوچکی که در این دوره باب شدند.

در 1865میلادی Fanchon یکی از کلاه های محبوب به شمار می رفت. کلاهی مثلثی شکل از جنس نی و یا ابریشم که با نوارهای پهن چانه را می پوشاند و کلاه را در روی سر نگه می داشت.

 

در این دهه کلاه تیرولن که تاجی بر سر آن بود به اوج رسید و کلاه های عروسکی کوچک دیگری نیز در اواخر همین دهه ظاهر شدند که با پر تزئین می شدند. این نوع از کلاه در قسمت جلوی سر قرار گرفته و بیشتر موهای جلوی سر در زیر آن نهان می شدند.

کلاه زنانه – 1870 تا 1900 میلادی

در سراسر دهه 1870 تا 1880 کلاه هایی که مد روز بودند از اجزاء اصلی لباس شدند. کلاه های بنتون را خانم هایی که دوست دار کلاهی کوچکتر بودند استفاده می کردند. در نتیجه ظاهر آن ها با کلاه matronly  کامل می شد.

دراواسط  دهه 1880 همچنین کلاه های بسیار بلند نیز مد روز شد. کلاه هایی که به عنوان گلدان سه طبقه شهرت پیدا کرد. این نوع از کلاه دارای تاج بلندی بود که روی مو قرار می گرفت و بیشتر شبیه یک برج ساختمانی بود. البته این کلاه احیاگر کلاه سوار زنان قرن هحدهم بود و به نوعی سبک مردانه آن دوره نیز به حساب می آمد.

در 1890 لباس های مردانه مانند کت و شلوار نیز در لباس های زنانه راه یافت. این مد از طریق فردهای جدید و لباس ورزشی وارد دنیای مد شد. در این میان Boaters و Trilbys که از جمله لباس های مردانه بودند لباسی مناسب تمامی اقشار حامعه شدند. در پایان 1890 استفاده از کلاه کاهش یافت ولی دوباره در 1900 احیا شد.

قرن بیستم

کلاه زنانه- 1900 تا  1920 میلادی

در آغاز دوره ادواردین طی سال های 1901 تا 1907 طراحی به شکل اس روی کلاه انجام می شد که موجب به وجود آوردن و محبوبیت کلاهی به نام تاک شد؛ ضمن اینکه کلاه یکی از اقلام ضروری در پوشش به حساب می آمد و بالای موها قرار گرفته و صورت را می پوشاند و تیپ یک خانم را با دامن بلند و لباسی روی کمر تکمیل می نمود.

بعد از سال 1908، این کلاه به طور عجیبی بزرگ‌ تر شد. کلاه‌ های تولید شده  تا سال 1911 جزء بزرگ‌ ترین کلاه‌ ها در آن زمان بودند. این کلاه ها که پهنای آن ها تا 18 اینچ می رسید و روی سر قرار می گرفت هات پین نام داشت که از مزایای آن این بود که زنان خیلی ضعیف برای دفاع از خود این مدل از کلاه را استفاده می کردند.

و اما زمستان 1908 تا 1909 در امپراطوری روسیه کلاه هایی با اشکال عجیب و غریب ظاهر شدند و مردم را دچار حیرت می کردند. تزئین کلاه زنان با گل ها و برگ های دسته شده، گلدسته هایی از خشخاش مصنوعی و گل رز و کوک که لوکس ترین تزئینات ،حشرات خشک و یا مصنوعی و بال و حتی پرندگان شکم پر تزئین می شدند و حداقل تزئین یک کلاه، پری تزئینی بوده است.

البته کلاه نشانگر موقعیت طبقاطی یک فرد به حساب می آمد و کلاه یک خانم نشان می داد که از تحصیلات مناسب برخوردار است و یا از فرهنگ سکولار آگاهی دارد و این خانم برای رفتن به تئاتر و پیاده روی و توپ بازی کلاه مخصوص و متناسب را انتخاب می کند.

این کلاه ها را با لباس های بلند و یقه ایستاده در زیر گلو و دامن بلند می پوشیدند که مانند یک شبه بلند به نظر می رسیدند و جنس این لباس ها از ابریشم ساتن و اغلب مات بوده است و محبوبیت رنگ سیاه و قرمزبنفش یا آتشین و حاکستری، سبز خاکستری و سبز مردابی بیشتر بوده است.

داشتن مدل موهای مختلف در طول جنگ جهانی اول کاهش یافت و کلاه ها به صورت کامل و به صورت واضح روی سر قرار گرفتند و تزئینات بزرگ از روی کلاه ها برداشته شد؛ هر چند این کار غیرقانونی به نظر می رسید اما در دوران جنگ توجه عمده ای به آن نمی شد؛ بنابراین تغییرات محسوسی در آن دوران شکل گرفت.

در پایان جنگ اول، ایده ای نو برای نگاه به دختران قهرمان عصر سرباز و طراحی کلاه هایشان صورت گرفت و قبل از هر چیز لباس پوشیدن آن ها مد نظر قرار گرفته شد. تاج عمیق کلاه این دختران هنگام سفر در یک ماشین باز، امنیت زیادی برای آن ها ایجاد می کرد و این دلیل تغییرات در کلاه آن ها شد.

کلاه زنانه – 1920 تا 1950 میلادی

• cloche Crinoline با گل روبان در سال 1927
• کلاه مخملی قرمز در سال 1920
• کلاه فرانسوی سیاه و سفید در سال 1935
•  کلاه تابوت سبز و زنگ زده در سال 1938

از جمله کلاه‌ های مطرح در این زمان به حساب می آمدند.

تاج کلاه تا دهه 1920 همچنان ادامه پیدا کرد تا اینکه کل سر را در سبک cloche پوشش داد. این کلاه به صورت اختیاری و در رده کلاه های تابستانه برای جلوگیری و حفاظت از اشعه آفتاب مورد استفاده قرار می گرفت. در اوایل 1930 بار دیگر تاج های کلاه به سمت پایین حرکت کرده تا بتوانند موها را بپوشانند. در این زمان کلاه های عریض و گسترده نیز محبوبیت داشتند و در تابستان مانند یک سایبان و ناودان عمل می کردند که در حال حاضر مد نیستند.

در طول جنگ 40 ساله، انواع گوناگونی از کلاه ها در دو سوی اقیانوس اطلس در حال جنگ، طراحی و دیده شدند که متناسب با چهره افراد و مدل موها و اولویت شان تغییر می کردند. البته چیزی که تغییر خاصی نکرد جنس این کلاه ها بود و معمولاً برای تزئینات این کلاه ها از گل های مصنوعی و پر استفاده می شد که محبوبیت خاصی داشت.

در این زمان سبک ویکتوریا روی کار آمد. کلاه های عروسکی که کوچک بوده و جلوی پیشانی قرار می گرفتند و تزئین این کلاه ها در این دوره شکل گرفتند. در آن زمان قطعات تزئینی این کلاه ها از فرانسه تهیه می شد و به عنوان نمادی برای مقاومت علیه اشغال گری نازی ها به حساب می آمد.

طراحی های مختلف روی کلاه ها باعث به وجود آمدن افزایش تنوع در انتخاب کلاه زنانه شد هرچند که این قسم از لباس جزء ضروریات پوششی نبوده و بسیاری از خانم ها از آن استفاده نمی کردند.

جنگ در سال های 1940 و 1950 باعث شد که بسیاری از خانم ها بصورت روتین و مرتب از لباس استفاده نکنند. بنابراین برای از بین نرفتن بازار کلاه و با به وجود آمدن صنعت ماشین سازی، طراحی های زیادی از کلاه های کوچک با تاج کوتاه صورت گرفت و در بازار عرضه شد؛ چرا که با استفاده از این کلاه ها خانم ها دیگر نگران ماشین سوار شدن و برداشتن کلاه از سر خود نبودند. این نیز روشی برای تبلیغ کلاه شد.

از سبک های دیگر این قرن کلاه هایی بودند که شبیه پنکیک روی سر قرار می گرفتند تا اینکه در اواخر دهه 1950 کلاه های توربان به مدرسه راه یافتند و در دهه بعد نیز این مدل کلاه ها گسترش یافتند. سبک های دیگری از کلاه نیز با شرایط روز خود را انطباق داده و تغییر می کردند در این مدل کلاه ها نوعی پف یا حصیر در پشت سر قرار می گرفت که با توجه به زیبایی به سبک روز تغییر می کرد.

کلاه زنانه – 1960 تا 2000 میلادی

در اواسط دهه 1960 کلاه دیگر یک وسیله ضروری به حساب نمی آمد و تبدیل به یک اکسسوری کاربردی و بدون محدودیت شد. در این راستا طراحی های مختلفی برای کلاه صورت گرفت. در این دهه کاتولیک ها نیز پوشش کلاه را برای خانم ها رها کردند ضمن اینکه در 1967 بسیاری دیگر از پوشش های لباس کاتولیک برای خانم ها برداشته شد.

در دهه 1970 چیزهای دیگری که غیر از لباس های مد شده جدید بودند به سرعت ناپدید شدند.

در دهه 1980 عدم استفاده از کلاه تبدیل به یک سبک شد و استفاده از کلاه در طی زمان کوتاهی، آن را تبدیل به یک شیء غیرضروری و فانتزی نمود؛ هر چند که در سال های اخیر به خاطر سوراخ شدن لایه ازون و افزایش تبلیغات محافظت از پوست و سلامتی خانم ها به این اکسسوری زیبای کنار گذاشته شده روی آورده اند و از نتایح مثبت استفاده از کلاه بهره می برند. بنابراین با وجود چنین تاثیری استفاده از کلاه خیلی هم غیر ضروری به نظر نمی رسد.