دستمال سر (باندانا)، روسری کوتاه چهار گوش کوچکی که از سال گذشته 2021 میلادی و 1400 خودمان ترند شده است و هم چنان طرفداران بیشتری می یابد. این روسری کوچک از اقلام اکسسوری ها به شمار آمده و استفاده از آن برای تزئین مچ دست، دور گردن، روی سر و حتی ماسک و به دست آوردن یک استایل شیک و بروز کاربرد دارد. البته این روسری کوچک از قدیم الایام در کشور عزیز خودمان تحت عنوان لچک مورد استفاده خانم ها قرار می گرفته است. اسکارف نیز کاربرد مشابهی با لچک و دستمال سر دارد ولی در نوع جنس و فرم کمی متفاوت است. در این مقاله به معرفی این سه نوع پوشش کوچک می پردازیم.

لچک چیست؟

در لغت نامه دهخدا از لچک به عنوان چارقد خرد سه گوش نام می برند که زنان و کودکان به سر می گذارند. و نحوه به کار بردن آن را این گونه توضیح می دهند که پارچه ای چهارگوشه است که دو تا کرده و سه گوشه آن را بر سر می اندازند و دو سر آن را زیر گلو می بندند. و این گونه بستن آن سبب فرم مثلثی آن می شود و دیگر این که بر روی آن دوخت هایی مانند گلابتون دوزی و کشیده دوزی و جواهر دوزی انجام داده و تزئیناتی به آن افزوده، بر سر می گذارند. این پوشش سر تا قبل از دوران صفوی بسیار مرسوم بوده است و حتی خانواده های اشراف روی آن را تاجی می گذاشتند و نواری تزئینی دور آن بکار می بردند.

مینا و لچک

این نوع پوشش را زنان و دختران لر بر سر می گذارند. لچک در لباس زنان بختیاری با عنوان کلاهچه نام برده می شود که همراه با مینا به کار گرفته می شود. لچک کلاهی است که در زیر مینا قرار می گیرد و توسط انواع سکه های قدیمی و سنگ ها، پولک و مروارید تزئین می شود. این نوع پوشش انواع مختلفی داشته که بنا بر تزئینات شان متمایز می شوند و در انواع ریالی، سیخکی و صدفی وجود دارند که ریالی رایج ترین آن هاست و توسط سکه های قدیمی تزئین می شود.

مینا نیز یک روسری بلند از جنس پارچه نازک حریر مانند در رنگ های آبی، زرد، سرخ، سبز و بنفش بوده که دختران از رنگ های روشن و زنان از رنگ های تیره آن استفاده می کنند.

دستمال سر چیست؟

دستمال‌ سر به نوعی پوشاک تحت عنوان دستمال گفته می شود که حالت تزئینی و پوششی بر روی سر یا دور گردن دارد. دستمال سر به انگلیسی ؛ head band خوانده می شود.

تاریخچه دستمال سر

استفاده از دستمال سر به عنوان پوشاک به زمان های گذشته برمی گردد. در فرهنگ کشورها و ادیان مختلف، زنان ادیان مسیجی آمیش، مسیحیان ارتودوکس و یهودیان سنتی و هم چنین مسلمانان از این نوع پوشاک استفاده می کنند.

استفاده از دستمال سر در ایران

در ایران استفاده از این دستمال سرهای کوچک به عنوان اکسسوری از زمان پهلوی باب شده است. در دهه چهل بسیاری از جاهلان از دستمال های طرح شطرنجی تحت عنوان دستمال یزدی که همه کاره بوده است استفاده می کردند. اما بسیاری از مردم از دستمال جیبی که همان دستمال یزدی در ابعاد کوچکتر بوده، استفاده می نمودند. این دستمال های کوچک را بسیاری از مردان برای بستن سر هنگام کار کردن به کار می بردند و یا آن را جلوی صورت خود برای جلوگیری از گرد و خاک می بستند.

به جز مردم عادی این دستمال های کوچک از جنس ابریشمی در پوشش مردان متمول کت و شلوار پوش به عنوان دستمال گردن به کار می رفته است. در زمان پهلوی دوم زنان نیز از دستمال سر و دستمال گردن در پوشش های خود استفاده می کردند.

روسری باندانا چیست؟

باندانا نوعی روسری کوچک یا همان (دستمال سر ) خودمان در ابعاد مربعی 50*50 س می باشد. کاربرد این روسری بیشتر به عنوان دستمال سر، بازوبند، ساق بند و مچ بند است. باندانا از کلمه هندی bāndhnū به معنی بستن گرفته شده است. این پوشش در استایل کابوها در فیلم های کابویی زیاد دیده می شود که معمولاً دور گردنشان بسته می شود. پس از ترند شدن مینی اسکارف در ایران استفاده از باندانا رشد بسیاری یافته است و بخش مهمی از استایل جوانان ایرانی را تشکیل می دهد.

روش بستن دستمال سر(باندانا)

در روش اول : پارچه را می تابانیم و به شکل لوله ای یا هدبند در می آوریم و آن را در پشت سر گره می زنیم. این کار اگر با نتابیدن پارچه همراه شود کل پیشانی را پوشش می دهد.

در روش دوم: این کار را برعکس انجام می دهیم؛ یعنی پس از هدبند در آوردن پارچه آن را به بالای سر می بندیم. البته در این روش می توانیم پارچه را خیلی تاب نداده و گره آن را به شکل روسری، دو گوش آن را بالای پیشانی و روی خود پارچه بسته و تقریباً پیشانی را پوشش دهیم.

در روش سوم : استفاده از دستمال سر به صورت سربند می باشد به شکلی که دو گوشه دستمال از پشت و امتداد گردن آویزان باشد.

در روش چهارم: بستن دستمال سر به دور گیسو و بافتن آن همراه با گیسو به عنوان کش مو و بستن تزئینی موها

کاربرد باندانا به عنوان مچ بند و ساق بند و دستمال گردن بیشتر جنبه تزئینی داشته و از اقلام اکسسوری به شمار می آید.

اسکارف چیست؟

اسکارف (scarf) پارچه ای در اندازه تقریبی مچ تا آرنج بوده که حالت دولایه دارد و به راحتی از سر و گردن عبور می کند. این نوع پوشش زیبا و ارزان در انواع دخترانه و پسرانه تولید شده و دوچرخه سواران و کوهنوردان بسیاری از آن استفاده می کنند.

روش های استفاده از اسکارف

از این دستمال کوچک می توان برای انداختن دور گردن و بالا کشیدن تا بالای بینی برای جلوگیری از ورود گرد و غبار استفاده نمود و یا به شکل هدبند روی پیشانی کشید و یا امتداد آن را تا پشت سر پایین آورد و کل سر را با آن پوشش داد؛ البته این توضیح بخشی از کاربرد های اسکارف به شمار می آید.

تفاوت اسکارف و باندانا

تفاوت مهم اسکارف یا دستمال سر و گردن و باندانا در نوع الگوی ساخت آن هاست؛ چون اسکارف ها حالت لوله ای شکل دارند که دور گردن، سر و یا مچ بسته می شوند؛ اما بانداناها دستمال های چهارگوش مربعی هستند که در ابعاد مختلف بیشتر حالت فانتزی داشته و یک اکسسوری برای مد و زیبایی به حساب می آیند.

فرق دیگر این دو نوع دستمال، طریقه بستن آن هاست. اسکارف ها معمولاً نیازی به گره زدن ندارند و با کشسانی بالایی که دارند به شکل های مختلف دور سر، دست و صورت بسته می شوند در صورتی که بانداناها در اکثر موارد نیاز به گره زدن دارند.

تفاوت دیگر؛ جنس این دو نوع دستمال سر می باشد. بانداناها معمولاً از نخ درست می شوند ولی اسکارف ها اکثراً از پلی استر و الیافی ترکیب شده از لایکرا که باعث کشسانی اسکارف ها شده و استفاده از آن را راحت می نماید.

و دیگر تفاوت آنها در ابعاد و اندازه شان است:

اسکارف های چندکاره به شکل استوانه بوده و ابعادی به صورت تقریبی25*45س و بانداناها دارای ابعاد 40*40 به بالا و برای گروه های سنی مختلف تولید می شوند. هرچند بانداناهای ورزشی که برای پوشاندن کامل گردن استفاده می شوند با ابعاد بزرگتری وجود دارند.

از مشترکات اسکارف و باندانا این است که تمام گروه های سنی در فعالیت های ورزشی و غیره می توانند از آن استفاده کنند و هر دو به عنوان پوششی برا ی سر، به عنوان کلاه و حجاب به شمار می آیند.

طرح های پرطرفدار باندانا

اسکلت، بته جقه، جمجمه از طرح‌ های پرطرفدار باندانا به شمار می رود. این استایل از پوشش نه تنها در بین دختران بلکه در بین پسران نیز طرفداران زیادی داشته و پسران از این پوشش برای هدبند استفاده کرده تا به یک تیپ زیبای اسپرت دست یابند.

برند گوچی در عکاسی مدل های خود از این روسری کوچک (باندانا) بسیار استفاده نموده است. در موزیک ویدئو  آهنگ please don’t go که چالشی مربوط به آهنگ ساخته شده در سال 2010 می باشد، اجراکنندگان این آهنگ از روسری های کوچکی استفاده کرده اند که در فضای تیک تاک پخش شده است.